Thị trường dịch vụ dầu khí: Giành được “sân nhà” đã khó...

Xây lắp công trình biển, bọc ống, đóng giàn khoan, dịch vụ khoan dầu khí... tất cả những công việc này đã đem lại cho các nhà thầu VN gần 250.000 tỉ đồng trong 2 năm 2009-2010. Nhưng ngay cả khi “quả bóng” sân nhà đã được đặt vào chân, nhiều dịch vụ có giá trị lớn vẫn đang là miếng mồi béo bở thuộc về các nhà thầu ngoại.

Cuộc chiến không cân sức

Ông Nguyễn Tiến Dũng - TGĐ TCty CP Dịch vụ khoan dầu khí (PVD) cho biết: Trước đây, trừ Liên doanh Vietsovpetro, lĩnh vực khoan dịch vụ cho các nhà thầu dầu khí tại VN đều do các nhà thầu nước ngoài đảm nhiệm. Sự xuất hiện của PVD với 3 giàn khoan được đóng mới và 2 giàn đi thuê đã giành được khoảng 47% thị phần dịch vụ khoan.

Song xét về giá thì các nhà thầu VN mới giành được chưa đầy 200 triệu USD, còn 495 triệu USD giá trị dịch vụ rơi vào tay các nhà thầu ngoài nước (số liệu năm 2010). Với thị trường vận chuyển dầu thô xuất khẩu hầu hết được thực hiện theo phương thức CIF (nhà nhập khẩu dầu thuê tàu nước ngoài đến xuất đi). Duy nhất TCty Vận tải dầu khí (PV Trans) chỉ thực hiện được 5,5/15 triệu tấn dầu thô xuất bán năm 2010, tương đương 37% thị phần.

Với dịch vụ kho nổi chứa/xuất dầu thô, kể cả XNLD Vietsovpetro, hai doanh nghiệp khác của VN là TCty Dịch vụ kỹ thuật dầu khí (PTSC) và PV Trans mới sở hữu và đồng sở hữu 11 kho đang hoạt động tại VN, nhưng thực tế không chi phối 100% vốn đầu tư. Tàu dịch vụ được xem là thế mạnh chi phối của PTSC thì PTSC cũng chỉ sở hữu 22 tàu dịch vụ các loại, trong khi để đáp ứng nhu cầu đối với các hoạt động dầu khí, PTSC thường xuyên phải thuê ngoài từ 25-30 tàu.

 Ông Nguyễn Tiến Dũng cho biết: Các giàn khoan của VN thuộc loại mới đầu tư nên giá cả không thể cạnh tranh được với các nhà thầu ngoại mang cả giàn khoan đóng cách đây trên 20 năm - nhiều nước đã quyết định dừng những giàn khoan lại này. Với quy định của Luật Đấu thầu, PVD thậm chí đã chấp nhận xuống mức giá gần như không có lãi là 110.000USD/ngày, vẫn cao hơn tới 30.000USD/ngày so với mức giá các nhà thầu ngoại chào. Thực tế đã chứng minh là các giàn của PVD chưa hề xảy ra sự cố gì, trong khi các giàn khoan cũ đã từng xảy ra sự cố.

Ưu tiên nhưng không độc quyền

Với chủ trương phát huy nội lực trong nước, Tập đoàn Dầu khí quốc gia VN (PVN) đã ra Nghị quyết 233 được xem là khâu đột phá quan trọng nhằm giành quyền chủ động cho các nhà thầu trong nước thực hiện các dự án dịch vụ dầu khí. Trên cơ sở giao thầu cho các đơn vị trong ngành có đủ năng lực thực hiện, đảm bảo nguyên tắc thiết kế và dự toán được duyệt do một đơn vị tư vấn chuyên ngành thẩm tra, giá giao thầu giảm từ 3 - 5% so với giá dự toán. Nhờ đó đã tăng nhanh được tỉ trọng doanh thu từ dịch vụ.

Ông Đinh La Thăng - Chủ tịch HĐQT PVN nhấn mạnh: “Phải hiểu NQ 233 là ưu tiên sử dụng dịch vụ trong nước với những đơn vị có đủ năng lực thực hiện, chứ không có nghĩa là độc quyền, tạo tiền lệ “ban ơn” của các đơn vị sử dụng dịch vụ đối với các đơn vị cung cấp dịch vụ trong nước. Bên cạnh những mặt tích cực, đang có tình trạng một số đơn vị do được giao thầu, nhưng lại trở thành “cai đầu dài”, chuyển một phần hoặc cả gói thầu cho các đơn vị ngoài ngành thực hiện, thậm chí giao cho nhà thầu nước ngoài đã làm mất đi tính chất của phát huy nội lực.

Một số đơn vị được chỉ định cung cấp dịch vụ nhưng lại đứng ra làm trung gian, môi giới, hưởng phí dịch vụ, dẫn đến giá thành của sản phẩm cung cấp bị đội lên. Theo ông Ngô Hữu Hải - TGĐ Liên doanh dầu khí Hoàng Long - Hoàn Vũ: Việc thuyết phục các đối tác nước ngoài ưu tiên sử dụng dịch vụ trong nước thường dẫn đến tranh luận khá gay gắt. Do không có định lượng cụ thể về tỉ trọng công việc, thế nào thì được xem là “dịch vụ trong ngành cung cấp”, nên nhiều dịch vụ, các Cty trong nước chỉ như một đại lý (agent) đứng ra với tư cách là nhà thầu chính, ký kết hợp đồng và nhận phần trăm, còn thực chất là bán thầu cho các nhà thầu phụ nước ngoài. Điều này làm giảm tính cạnh tranh, minh bạch thông tin...    

(Báo Lao Động)